اشاره: امسال چهلمین سال آغاز جنگ تحمیلى و دفاع مقدس هشت ساله است. فرصتى است تا ازابعاد مختلف به این مقوله جاودانه و تاریخ ساز پرداخته شود. نقش ائمه جمعه در دفاع مقدس، ازجمله موضوعاتى است كه كمتر بدان پرداخته شده است. این مقاله، پیش در آمدى براى این اقدام است و همین جا ازهمه ائمه محترم جمعه و علاقمندان به موضوع دفاع مقدس براى كندوكاو و بررسى مى‌دانى بیشتر و پژوهش‌هاى عمیقتر دعوت بعمل مى‌آورد.
ت و دفاع مقدس
امروز و پس ازگذشت چهار دهه ازآغاز دفاع مقدس، كمتر كسى است كه به نقش طلاب و ون در دفاع مقدس اذعان و اعتراف نداشته باشد. این افتخار ت است كه دردوران انقلاب اسلامى و دفاع مقدس، نقش قیادت» (جلودارى) را در این عرصه‌ها ایفا كرده است. تعداد شهداى ت كه طبق برخى ازآمار به حدود 5000نفر رسیده است، حكایت ازآن دارد كه ین، ببش ازده برابر اقشار دیگر جامعه در جنگ شركت كرده و شهید داده‌اند. به گفته حجت الاسلام و المسلمین رحیمیان (نماینده وقت رهبرى در بنیاد شهید)، در حالى كه از هر هزار ایرانى چهار نفر در دفاع شركت داشته است این نسبت در ت، از هزار نفر، 48نفر است!بر این باوریم چنان‌چه احصاء دقیقترى انجام شود به احتمال زیاد به آمار افزونترى در این‌رابطه دست خواهیم یافت.
ت؛ از شهیدان تا شهید پروران
وقتى از نقش ت در جنگ سخن مى‌گوییم، نباید ذهنمان فقط به سراغ رزمندگان و ایثارگران این قشر برود. ما علاوه بر ون ایثارگر و شهید، قشر عظیمى از ون را داریم كه رزمنده پرور و شهیدپرور بوده‌اند. رزمندگان و شهیدان دفاع مقدس نوعا تربیت یافتگان مساجد و هیأت‌ها و حسینیه‌ها هستند. به هریك از این عزیزان كه بنگریم اثرى از تربیت دینى یك عالم و روحانى خدمتگزار را در زندگى و رشد معنوى او مشاهده مى‌كنیم.
بنابر این نقش ت در رشد فرهنگ ایثار و شهادت و جنگ هشت ساله را، در نقش‌هاى زیر مى‌توان مورد فحص و جستجو قرار داد:
1. نقش معنوى و تربیتى و اخلاقى
2. نقش تبیینى و بصیرتى
3. نقش آموزشى و تعلیمى
4. نقش تبلیغى و ترویجى
5. نقش پشتیبانى و امدادرسانى
6. نقش رزمندگى و حضور در خط مقدم
7. نقش فرماندهى و هدایتگرى جنگ درسطوح مختلف
در هر یك از عرصه‌هاى هفت‌گانه فوق، ت نقش فعال و تأثیرگذار داشته است. تاكنون مطالب و مقالات و تحقیقات زیادى در این باره نوشته شده است و البته نیاز به تحقیق و پژوهش بیشتر و عمیقتر نیز دارد.
ائمه جمعه، ازحضور درخطّ مقدم تا پشتیبانى جنگ
هر یك از نقش‌هاى هفت گانه مزبور را كه مرور كنیم. وقتى به جایگاه ائمه جمعه در نسبت بااین نقش‌ها توجه مى‌كنیم در مى‌یابیم كه در هر منطقه‌اى كه پرچم اقامه جمعه برپاشد، ائمه جمعه در ارتباط با جنگ نقش پرچمدارى و پیشتازى را داشتند. ازحضور در میدان جنگ تا تربیت و آموزش نیروهاى رزمنده تا حضور تبلیغى رزمى و تا پشتیبانى و تداركات جنگ.
ما در این مقال، انواع این نقش‌ها را به شرح زیر فهرست كرده ایم. این فهرست و محورهاى آن مى‌تواند موضوعى براى مطالعه و تحقیق قرار گیرد:
اول- ائمه جمعه حاضر در خطّ مقدم جنگ. در طول جنگ هشت ساله، امامان جمعه فراوانى بودند كه ازهمان ابتداى جنگ در جبهه حضور یافتند.
این گروه از امامان جمعه به دو دسته تقسیم مى‌شوند:
1. ائمه جمعه‌اى كه درشهرهاى خط مقدم، حضور داشتند. نام امامان جمعه‌اى مانندمرحوم حجت الاسلام و المسلمین سیدابوالحسن نورى امام جمعه رزمنده خرمشهر، مرحوم حجت الاسلام عسكرى امام جمعه رزمنده گیلانغرب و به چشم مى‌خورد.
2. ائمه جمعه‌اى كه ازشهرهاى دیگر به جبهه آمدند و به‌عنوان رزمنده مشغول خدمت شدند. در بین امامان جمعه شهرها اسامى زیادى به چشم مى‌خورد. اما سرسلسله این امامان جمعه، شخصیت‌بى‌بدیل رهبر حكیم انقلاب اسلامى است كه از روزهاى اول جنگ در جبهه جنوب حاضرشد و مدت 9ماه نقشى‌بى‌نظیر و ماندگار را در هدایت جنگ برعهده داشت. در این ماه‌ها ایشان عصر جمعه به جبهه مى‌رفتند و دوباره براى نمازجمعه برمى گشتند، خطبه‌هاى جمعه ایشان در فاصله مهرماه 59تا خرداد 60 پایگاه اصلى گزارش و تحلیل در باره دفاع مقدس است و مطالبى ناب و دست نخورده را دارد. نقش ایشان در آزادى سوسنگرد و شكست حصر آبادان و در مقابله با كارشكنى‌هاى بنى صدر و حوادث دیگر آن روزها خواندنى است كه بحمدالله خاطرات و یادداشت‌هاى ایشان ازآن روزها موجود است و امیدواریم هرچه زودتر منتشر شود.
دوم- ائمه جمعه‌اى كه در استان‌ها و شهرهاى مرزى مانند: خوزستان، كرمانشاه، ایلام، آذربایجان غربى، و حتى بوشهر و هرمزگان، حضور داشته و تا پایان جنگ در مناطق خود ماندند. مانند آیت الله موسوى جزایرى در اهواز، آیت الله شهیداشرفى اصفهانى در كرمانشاه،
آیت الله قاضى دردزفول، آیت الله محمدى درایلام، حجت الاسلام و المسلمین حسنى در ارومیه و امامان جمعه شهرهاى دیگر. وجود این ائمه جمعه در شهرهاى خود پشتوانه قوى براى ررمندگان اسلام بود و اثرات و بركات بسیار زیادى داشت.
سوم-امامان جمعه‌اى كه در طول سال، چندین بار به جبهه آمده و نقش تبلیغى و روحیه بخشى را براى رزمندگان ایفا مى‌كردند. این گروه ازامامان جمعه،
بیشتر در مقرهاى نیروهاى رزمنده استان و شهرستان خود در مواقف مختلف، خصوصا ایام عملیات شركت مى‌كردند. این گروه شامل همه ائمه جمعه مى‌شود.
حضور بزرگانى چون شهید محراب آیت الله مدنى، شهید محراب آیت الله صدوقى، مرحوم آیت الله مشكینى و نمایندگان امام در استان‌ها در این بخش بسیار پررنگ بود.
چهارم- باتوجه به فقدان رسانه‌هاى محلى و منطقه‌اى و عدم توسعه صدا وسیما در آن زمان؛ نمازهاى جمعه در هرشهرستان و منطقه، محل اصلى تبیین وبصیرت افزایى بود. نمازهاى جمعه پاتوق رزمندگان، محل اعزام نیروهاى رزمى به جبهه و پایگاه دریافت آخرین تحلیل‌ها در باره جنگ و دفاع مقدس تلقى مى‌شد.
پنجم- ائمه جمعه در همه مناطق، مسؤولان ارشد ستاد پشتیبانى جنگ بودند و ستادهاى نماز جمعه در كنار فعالیت فرهنگى و خدماتى در نماز جمعه، بازوان تواناى ستاد پشتیبانى جنگ محسوب مى‌شدند. بخش عمده‌اى از كمك‌هاى مردمى در نمازهاى جمعه جمع آورى مى‌شد و از پایگاه‌هاى جمعه ارسال مى‌گردید.
ششم- امامان جمعه مسؤولان و تولیت‌ها و مدیران حوزه علمیه هر استان و شهرستان بودند. نقش ایشان در آماده‌سازى و تعلیم و توجیه طلاب و فضلا براى حضور در جبهه به‌عنوان نیروهاى تبلیغى یا تبلیغى رزمى، بسیار مهم است.
هفتم-بسیارى از امامان جمعه، فرزندان خود را به جبهه فرستاده و برخى از ایشان پدران شهید یا دو شهید یا شهیدان سرافرازى بودند كه نظیركمترى براى ایشان مى‌توان یافت، مانند مرحوم حجت الاسلام و المسلمین جنیدى امام جمعه وقت رودسر كه سه فرزند شهید و یك فرزند جانباز خود را در جنگ هشت ساله تقدیم كرد و نیز آیت الله ارومیان كه زمانى، امام جمعه میانه بودند و سه فرزند خود را تقدیم انقلاب كرده و فرزند دیگرش نیز به افتخار جانبازى نائل آمد.
هشتم- بخش زیادى از امامان جمعه، از سال‌هاى قبل ازانقلاب جزو مبلغان برجسته، مدرسین بنام حوزه و دانشگاه، ائمه جماعات مساجد بودند كه نقش عظیمى را در تربیت نسل انقلاب و رزمندگان و ایثارگران ایفا كرده و در زمان امامت نیز مساجدشان نگین حلقه رزمندگان و خاستگاه شهیدان عزیز بود.
نهم- خطّ سیر جهاد و ایثار، نیز اكنون منقطع نشده است. باگذشت سى و دو سال ازمایان دفاع مقدس، بقیه السیف آن دوران در میان امامان جمعه حضور دارند كه آن سال‌ها جزو رزمندگان بوده و به افتخار ایثارگرى و جانبازى یا آزادگى نائل آمده‌اند ویا مفتخر به تربیت فرزندان شهید و جانباز و آزاده هستند.
دهم- مهم‌تر این‌كه، بخش زیادى از امامان جمعه كنونى جزو كسانى هستند كه در زمان جنگ دانش آموز یا طلبه یا دانشجو بودند و به‌عنوان نیروى رزمى در جنگ مشاركت داشتند.
جنگ هشت ساله پایان یافت. اماسختى‌ها و رنج‌هاى آن براى بخش زیادى از جامعه باقى ماند. خانواده‌هاى شهدا و جانبازان از این جمله بودند. اكنون اگر به هرشهر ودیار سر بزنید كمتر امام جمعه‌اى را مى‌یابید كه در اقتداء با امام جمعه بزرگ تهران و امام امت اسلام هفته‌اى و ماهى به خانواده شهیدان سركشى نكند و یاد شهیدان را پاس ندارد و ساحت خاندان شهدا و ایثارگران را تكریم نكند. ائمه جمعه پرچمداران تكریم خانواده‌ى شهدا هستند.
مهم‌تر از این نقش‌بى‌بدیل امامان جمعه در طراحى و برنامه‌ریزى و اجراى برنامه‌ها و اقدامات ماندگار براى حفظ ونشر و ترویج فرهنگ دفاع مقدس است. یادمان‌ها، بزرگداشت‌ها، كنگره‌ها و سمینارهایى كه براى شهیدان و سرداران دفاع مقدس و نكوداشت ایشان در سراسر كشور برگزار مى‌شود با هدایت و طراحى و برنامه‌ریزى ائمه محترم جمعه در كشور اجرا شده و به سرانجام مى‌رسد. یادواره‌هاى شهدا مانند رودخانه جارى عشق و ایثار هستند كه سالانه درشهرها و روستاها و محلات جارى مى‌شوند و زندگى‌ها را رنگ و بوى تازگى و طراوت مى‌دهند و بدون تردید نقش ائمه جمعه در این میان و در بیشتر اوقات، نقش اولى واصلى است.
این خط سیر در دوران‌هاى دیگر تاكنون ادامه یافته است و در جنگ نیابتى هفت ساله كه مدافعان حرم برعهده داشتند، نقش تبلیغى و تبیینى و حتى مشاركت حضورى امامان جمعه باز هم خوش مى‌درخشد.
آنچه كه به تحریر در آمد پیش درآمدِ یك طرح تحقیقى و پژوهشى و اجرایى براى ثبت و ضبط و نشر ت انقلابى به طلایه دارى ائمه جمعه است كه همراهى و همكارى همه شما عزیزان و مشاعل هدایت را مى‌طلبد. یكى از مهم‌ترین وظایف امام محترم جمعه در هرشهر واكاوى و نقش خوانى و روایت نقش امامان جمعه پیشین، به‌خصوص ائمه جمعه دوران دفاع مقدس است.
یك پیشنهاد:
فرصت مناسبى است تا آن گروه از امامان جمعه كه در زمان دفاع مقدس، مسؤولیت امامت جمعه را در هرشهرستان و استان داشته‌اند، تكریم و تعظیم شوند.
طبعا گروهى از ایشان به لقاء الله پیوسته‌اند كه شایسته یاد و نام ایشان به نحو مطلوب بزرگ داشته شود و یا الحمد لله در قید حیات هستند؛ شایسته است از ایشان دعوت بعمل آید تا در نماز جمعه از ایشان تجلیل شده و حتى المقدور خاطرات ایشان ازآن دوران و شهیدان آن دوران و حضورشان در رزمندگان منطقه و عكس‌ها و نوشته‌هاشان دریافت شده و ثبت شود و به‌عنوان سند ماندگار نهاد امامت هر شهر و دیار در آن دوران طلایى، نگاهدارى گردد.#
نگاهی آماری به شهدای ت
مقدمه
حضور ت درتاریخ درخشان دفاع مقدس برگ زرینى است بر تارك افتخارات ت شیعه. مردان نام آور و دلاوران بیشه شجاعت كه در راه اخلاص در پیش گرفتند. شبانگاهان و در خلوت انس، جبین بر مهر ارادت مى‌گذاشتند و از حضرت دوست مسئلت شهادت مى‌كردند. و به گاه حماسه در میدان نبرد شیرغرانى بودند كه خوش مى‌درخشیدند. ت در ابعاد مختلف در جنگ حضور داشتند؛ از نقش اصلى، یعنى نقش رهبرى انقلاب حضرت امام(ره) گرفته تا یك طلبه كم سنّ و سالى كه غیر ملبّس بوده و به‌صورت بسیجى در جبهه حضور پیدا مى‌كرد. این ت بود كه در پُشت جبهه، تنور حمایت و پشتیبانى از جنگ را گرم مى‌كرد و شوق حضور را در خیل مردم به‌سوى دیار عاشقان صد چندان مى‌كرد، جنگ را بیش از آن‌كه دولت‌ها اداره بكنند مردم اداره مى‌كردند و این نیز برعهده ت بود تا مردم را براى بسیج كمك‌هاى ترغیب كنند، وقتى پیكرهاى مقدس شهیدان به شهرها و روستاها بازگشت دوباره این ت بود كه باید شهدا را تا بهشت زهراها بدرقه مى‌كردند به پدر و مادرها تبریك و تسلیت مى‌گفتند و یاد شهدا را در برنامه اى مختلف زنده نگه مى‌داشتند. و به گاه عملیات‌ها اولین كسانى بودند كه در صف مقدم جبهه حاضر مى‌شدند. در جبهه هم یكى از صحنه‌هاى فعالیت و تلاش و ایثارگرى ت بود. اگر بركت حضورشان در آمار نمى‌گنجد ولى دانستن بخشى از اطلاعات و آمارها دفع شبهاتى است كه درباره حضور آنان در جبهه دارد. اگرچه ستاد كنگره شهداى روحانى هنوز هم فعال است و آمار نهایى هنوز اعلام نشده است ولى آمار فعلى را در كنار تحلیل‌هاى دیگر ذكر مى‌كنیم:
سامان دهى نحوى حضور در جبهه
اصولا سامان دهى و سازمان دهى براى حضور ت در جبهه به چند صورت بود كه به‌طور كلّى به سه شكل اصلى مى‌توان اشاره كرد:
الف: حضور از طریق ارگان‌هاى رسمى
شاید بتوان گفت كه اراده فرهنگى و مذهبى جبهه‌ها به دست ت بود و این همان نقش تبلیغى بود كه تا خطوط مقدّم، ترویج و تشریح احكام شرعى و مسایل معنوى و اخلاقى، تفسیر قرآن و كلاس‌هاى آموزش عقیدتى ایفا مى‌شد. دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، سازمان تبلیغات اسلامى، ستادهاى اعزام مبلّغ به جبهه، دفاتر ائمه جمعه، مدارس علمیه، به‌طور مستقیم و بعضى از كانال‌هاى دیگر، روحانى به منطقه اعزام مى‌كردند. البته بعضى از مراكز اعزام ها تخصصى‌تر عمل مى‌كردند مانند دفتر تبلیغات اسلامى كه محوریّت اصلى اعزام را برعهده داشت. بعضى از جاها محدودتر بودند.
ب: طلاب داوطلب مستقل
ت و طلبه‌هاانگیزه‌هاى متفاوتى براى حضور داشتند بعضى بعد تبلیغى برایشان مهم‌تر بود و بعضى اولویت حضور رزمى مهم بودن كه این‌ها براى این‌كه بعد فرهنگى شان مزاحم كار رزمى شان نشود، غالباً سعى مى‌كردند به‌صورت گمنام باشند و به‌صورت بسیجى در جبهه شركت مى‌كردند كه غالباً هم اعزامشان پایگاه بسیج بود و از مراكزى كه سپاه اعزام داشت، به جبهه اعزام مى‌شدند و در منطقه بودند و تا زمانِ شهادتشان هم مشخّص نمى‌شد كه این‌ها طلبه هستند و بعضى‌ها ابا داشتند از این‌كه عنوان طلبگیِ خود را مطرح كنند؛ چون ممكن بود مسؤولیّت‌های فرهنگى روى دوش آن‌ها گذاشته شود و از كار رزمى باز بمانند.؛ (4/7/1389 فارس نیوز)
ج: گروه‌هاى رزمى تبلیغى
رزمندگان روحانى اغلب به عنوانِ رزمى و تبلیغ به جبهه‌ها مى‌رفتند، لذا سعى مى‌شد كه در قم آموزش‌هاى نظامى ببینند ضرورت این كار باعث ایجاد تشكّل‌هاى رزمى طلبگى شد. در سال‌هاى آغازین جنگ، بسیج طلاب در قم تشكیل شد كه با نام هنگ طلاب» در مدرسه فیضیه استقرار داشت. سردر مدرسه فیضیه هم تابلویى نصب بود كه روى آن درج شده بود: هنگ طلاب». آیت الله فاضل لنكرانى اولین فرمانده بسیج طلاب بودند كه تاكنون كمتر به این موضوع پرداخته شده است. در هنگ طلاب» فعالیت‌هاى آموزش نظامى انجام مى‌شد و پس از آن طلاب را به جبهه اعزام مى‌كردند. با این وجود، اعزام طلاب تا پیش از تیپ امام صادق (ع) پراكنده بود و سامان دهى نداشت.
د: تیپ مستقل امام صادق علیه السلام
براى سازمان دهى ون رزمى و تبلیغى ضرورت تشكیلاتى در قالب تیپ و لشگر مطرح شد آقاى مجتبى ذالنور به‌عنوان اولین فرمانده روحانى تیپ مستقل امام صادق علیه السلام در این باره مى‌گوید: من ضرورت ایجاد چنین مجموعه اى را محضر مقام معظم رهبرى كه آن زمان رئیس جمهور بودند، مطرح كردم و این ایده را نزد ایشان بردم ایشان در جایگاه ریاست جمهورى خیلى استقبال كردند و در مورد این طرح فرمودند كه این كار را باید انجام داد. و در اواخر سال 1365 تیپ 83 امام صادق علیه السلام رسما تأسیس شد. محور كار این تیپ منطقه بود و در چند حوزه كار مى‌كردیم، كه یكى تأمین ونِ رزمى تبلیغیِ مورد نیاز یگان‌های رزم بود.
گونه‌شناسى حضور ت در جبهه
حضور در رده فرماندهى
یكى از اهداف این تیپ 83 امام صادق علیه اسلام تأمین ون مورد نیازِ درحوزه‌هاى تخصصى بود. آموزش‌هاى تخصّصى در رسته‌هاى مختلف و رشته‌هاى مختلفِ نظامى كه یكى از آن‌ها هم رسته فرماندهى بود. به‌عنوان مثال بعضى از لشكرها مانند لشكر ویژه پاسداران كه لشكر 6 ویژه عملیات‌هاى برون مرزى را انجام مى‌داد، هم زمان سه فرمانده گردانش طلبه بودند و فرماندهان گروهان‌هاى این لشكر نیز از همین طلبه‌هاى رزمنده بودند. در لشكر سید الشهداء، لشكر 10 و بعضى از لشكرها مثل لشكر امام حسین، تیپ 48 فتح و لشكر 25 كربلا، گردانى به‌عنوان گردانِ فاتحین بود كه همه آن‌ها طلبه بودند. در لشكر 41 ثاراللّه یك گردانى بود كه غالب نیروهایشان طلبه بودند و در لشكر 27 حضرت رسول، گردانى به نام گردان حبیب ابن مظاهر داشتیم كه غالب بچه‌هاى آن‌ها طلبه بودند. حتّى فرمانده آن نیز روحانى بود. در مجمع 143 نفر از ون در جبهه در سمت فرماندهى بودند.
رده‌هاى تخصصى
طلاب بسیجى و ت با توجه به استعدادها و گاه مهارت‌هاى فردى در رده‌هاى تخصصى وارد عرصه جنگ مى‌شدند و آمار ستاد كنگره شهداى روحانى در این زمینه منتشر شده است كه قابل توجه است.
تعدادشهدای در رده های مهارتی و تخصصی
طلبه معلم 45 نفر آرپیچی زن 124 نفر
طلبه دانشجو 74 نفر تك تیرانداز 94 نفر
غواص 72 نفر تخریب چی 47 نفر
مخابرات 88 نفر اطلاعات و عملیات 38 نفر
امداد گر 55 نفر رزمی و تبلیغی 2667 نفر
فرمانده 143 نفر
شهدای كه مناصب و مسوولیت اجرایی داشتند
ائمه جمعه 43 نفر قوه قضائیه 20نفر
نماینده مجلس 26نفر ائمه جماعت 72 نفر
شهدای بر اساس نحوه شهادت
ترور 132 نفر شمیایی 33نفر
سوانح هوایی 38 نفر شكنجه و زندان 26 نفر
دفتر حزب جمهوری 19 نفر
سایرین (شهدای )
طلاب غیر ایرانی 283نفر خواهران طلبه 15 نفر
اهل سنت 84 نفر [ایجنا]
ریشه تاریخی اربعین/حضور جابر در کربلا/بازگشت اسیران/الحاق سرمطهر به بدن/راهپیمایی وانتفاضه اربعین
كه ,جمعه ,نقش ,جنگ ,ائمه ,بودند ,ائمه جمعه ,جمعه در ,امامان جمعه ,دفاع مقدس ,كه در ,دفتر تبلیغات اسلامى ,كنگره شهداى روحانى ,ستاد كنگره شهداى
درباره این سایت