محمدحسین رجبی دوانی در همایش بین المللی مجازی نهضت حسینی در مکتب امام صادق» که عصر امروز در مؤسسه رواق تاریخ و اندیشه معاصر برگزار شد، با اشاره به فرهنگ زیارت و عزاداری امام حسین(ع) در مکتب  امام صادق(ع) اظهار داشت: در یک کلام اگر نبود آن چه از وجود امام صادق درباره زیارت و عزاداری امام حسین علیه السلام،  ما هیچ آداب و فرهنگی را در این ارتباط نداشتیم.

استاد و پژوهشگر تاریخ اسلام خاطرنشان ساخت: بخش اعظم آموزه های ما درباره عزاداری و زیارت امام حسین(ع)  از حضرت صادق صادر شده است؛ دوران امامت امام صادق 34 سال به طول انجامید، سال اول را معاصر با بنی امیه بودند؛ بنی امیه ای که خون پاک او را ریخنته بودند و روزهای عاشورا را جشن می‌ گرفتند و به ساحت مقدس سیدالشهداء جسارت و اهانت می کردند.

وی اضافه کرد: در زیارت عاشورا داریم؛ عاشورا روزی است که بنی امیه به آن تبرک می جستند و آن را جشن می گرفتند؛ امام صادق(ع) در دوران حاکمیت بنی امیه موفق به زیارت امام حسین(ع) نشدند؛ ایشان برای نخستین بار در عصر بنی عباس و ابوالعباس سفاح وارد عراق شدند و به سوی کوفه و کربلا آمدند و نقل هایی که ایشان در آن به شیعیان خود چگونگی زیارت را توضیح داده اند قاعدتا باید مربوط به این ایام باشد، مانند این که محزون، گرسنه، تشنه، ژولیده، و غبار آلود به زیارت بروید یا قبل از زیارت سه روز روزه بگیرید یا فضیلت فراوان برای پیاده رفتن به زیارت امام حسین دارند.

رجبی دوانی با تأکید بر این که زمان صدور این روایات،  قاعدتاً مربوط به دوره بنی عباس است، خاطرنشان ساخت: ایشان در سال 114 در پی شهادت پدرشان امام باقر(ع) و در زمان خلافت هشام بن عبدالملک خلیفه پر قدرت و جبار  اموی به امامت رسیدند؛ اگر چه هشام در 125 مرد و بعد از او بنی امیه رو به ضعف نهاد اما امام صادق(ع) تا زمان سقوط بنی امیه در سال 132، برای رفتن به عراق آزادی عمل نداشتند.

وی اضافه کرد: اولین خلیفه عباسی(ابوالعباس سفاح) از 132 تا 136 قدرت را در دست داشت؛ وی امام صادق را به عراق دعوت کرد، ما نمی دانیم که امام(ع)  در کدام یک از این چهار سال به عراق رفته است اما مشخص است که در عصر بنی عباس به عراق رفتند، در سال 136  ابوالعباس مرد و منصور به قدرت رسید و او بارها امام صادق(ع) را احضار کرد.

این استاد دانشگاه یادآور شد: پایتخت اولیه بنی عباس کوفه بود اما بنی عباس وقتی دیدند کوفیان با نظر شک و تردید به آنان می نگرند؛ احساس امنیت در کوفه نکرده لذا همین ابوالعباس در نزدیکی کوفه شهری به نام هاشمیه بنا کرد و پایتخت را به آنجا منتقل نمود؛ گاهی اوقات هم در حیره در نزدیکی کوفه مقیم بودند و در سال 145 در اواخر دوران امامت امام صادق منصور شروع به ساختن شهر بغداد کرد.

وی عنوان کرد: بنابراین وقتی که گفته می شود امام صادق(ع) را بارها به عراق احضار کردند حضرت در کوفه یا هاشمیه یا حیره حضور داشتند و در همان زمان به زیارت امام علی و حسین مشرف می‌ شدند و آن زیارت هایی را که داریم حضرت در ورود حرم این گونه نماز خواندند و این گونه اشک ریختند مربوط به این دوره است.

رجبی دوانی با بیان اینکه امام صادق ع به ما آموزه های گوناگونی در این ارتباط فرموده اند، یادآور شد: زیارت او در ایام متبرک مثل اول رجب، نیمه رجب، اول و  نیمه شعبان، شب های قدر، عید فطر و همچنین زیارت اربعین که حتی الفاظ این زیارت ها همه صادر شده از وجود مقدس امام صادق(ع) است.

وی بیان داشت: همچنین، امام صادق(ع) خود بانی عزاداری جدش امام حسین(ع) بود؛ آن حضرت در این زمینه چنان آموزه هایی دارد که انسان به شگفتی می افتد، یکی از اصحاب ایشان نقل کرده زمانی که به خدمت ایشان رسیدم، امام  در سجده بودند و دعاهای بسیاری برای زائران امام حسین کردند؛ وقتی امام علیه السلام سر از سجده برداشتند به او گفتم به خدا سوگند این گونه که شما دعا برای زائران سیدالشهداء کردید؛ اگر کسی خدا را هم نمی شناخت و به زیارت وی می رفت هم آمرزیده می شد، گویی که زیارت حسین علیه السلام از حج هم بالاتر است.

این پژوهشگر تاریخ اسلام اضافه کرد: در این هنگام، امام پیرامون فضیلت های فراوان زیارت امام حسین(ع) مطالبی را به او می‌ گوید و حتی تاکید دارد که مبادا خوف از خطر و تهدیدات جانی مانع از زیارت جدم شود؛ جالب است حج از فروعات ما و واجب بوده و بر هر مستطیع واجب است تا یک بار این فریضه را به جا بیاورد اما چنان چه راه حج ناامن باشد و جان زائر خانه خدا در تهدید باشد تا رفع این تهدید فریضه حج از او ساقط می‌شود، اما زیارت حسین که مستحب است را حضرت فرمودند که خوف از خطر نمی تواند مانع از این زیارت شود.

وی با بیان این که حضرت صادق علیه السلام در خانه خود مراسم عزای حسین را به پا کرده اند، گفت:  یکی از اصحابش نقل می کند من در خدمت ایشان بودم که دیدم سید حمیری شاعر معروف بر حضرت وارد شد. حضرت به او فرمود اشعاری را که در رثای جدم سرورده ای را برای ما قرائت کن؛ حضرت به ن خانه خود فرمود تا پشت پرده ای حاضر شوند و مرثیه سید حمیری برای جدشان را بشنوند.

رجبی دوانی بیان داشت: در این هنگام، سید حمیری شروع به خواندن این اشعار کرد: بر آن استخوان های پاک بر کربلا گذر کن و ابرهای پربارانی که این استخوان ها را سیراب می کنند.». او چند بیتی بیشتر  نخوانده بود که اشک های امام صادق(ع) چنان بر گونه ی مبارکش جاری شد و صدای شیون ن از پشت پرده برخاست که امام به او فرمود لب های خود را فرو ببند و ساکت باش» بنابراین در پایان مجددا عرض می کنم که آنچه به یادگار از زیارت و عزاداری حسین علیه السلام داریم از آموزه های امام صادق(ع) است.[حوزه]