اشاره: درتاریخ 23 ساله بعثت نبی معظّم، روزهای بسیار مهم و سرنوشت‌سازی وجود دارد که هریک از آنها به تنهایی برای اثبات حقانیت اسلام، نزد دوست و دشمن کافی است. یکی از این رویدادهای مهم و ممتاز روز مباهله» است که در آن توحید، نبوّت و امامت در کامل ترین چهره ها جلوه کرده و حقیقت ناب و نورانی خود را نشان داد. مباهله -که یاد آن را باید گرامی داشت و بسیار مهم است- در واقع مظهر اطمینان و اقتدار ایمانی و تکیه‌ی بر حقّانیّت است.15/6/1397
در این نوشتار برآنیم تا با بهره‌گیری از واکاوی حقیقت مباهله تطبیقی تاریخی از این واقعه جاوید داشته باشیم.
آیه مباهله
فَمَنْ حَاجَّكَ فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَ أَبْنَاءَكُمْ وَ نِسَاءَنَا وَ نِسَاءَكُمْ وَ أَنفُسَنَا وَ أَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل‌لَّعْنَتَ اللَّـهِ عَلَی الْكَاذِبِینَ (آل عمران/61)
پس از فرارسیدن علم [وحی] به تو، هر کس درباره او [حضرت عیسی(ع)]، با تو به چالش برخیزد، به او بگو: بیایید تا فرزندانمان و فرزندانتان، و نمان و نتان، و جان‌هایمان و جان‌هایتان را فراخوانیم، آنگاه (به درگاه خداوند) زاری [تضرّع] کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم.
معنای لغوی مباهله
مباهله» یعنی یکدیگر را لعن و نفرین کردن بَهَلَهُ اللهُ» یعنی خدا او را لعنت نماید و از رحمت خویش دور کند.
شرح واقعه
پیامبرخداصلواة‌الله‌علیه‌وآله» به دنبال مكاتبه با سران جهان، نامه‌ای به اسقف نجران ابوحارثه» نوشتند و آنها را به اسلام دعوت نمودند. هیئتی جهت مذاكره به مدینه آمدند؛ پیامبرصلواة‌الله‌علیه‌وآله» فرمودند: به آیین اسلام در آیید. گفتند: ما پیش از تو اسلام آورده و تسلیم خدا شده‌ایم. حضرت فرمودند: پس چگونه است كه برای خداوند فرزند قائلید و صلیب را عبادت می‌كنید و گوشت خوك می‌خورید، در حالی‌كه همة این امور مخالف آیین حق است؟
آنها از پیامبرصلواة‌الله‌علیه‌وآله» پرسیدند: اگر عیسی پسر خدا نیست، پس پسر كیست؟ آیه 59 سوره آل‌عمران نازل شد كه: إِنَّ مَثَلَ عِیسَى عِندَ اللّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِن تُرَابٍ ثِمَّ قَالَ لَهُ كُن فَیَكُونُ». در واقع مَثَل عیسى نزد خدا همچون مثل آدم است كه او را از خاك آفرید سپس بدو گفت باش پس وجود یافت .پس از نزول این آیه، آن هیئت سكوت انتخاب كردند، ولی چون اسلام را نپذیرفتند و خواستند مدینه را ترك كنند آیه مباهله نازل شد كه: فَمَنْ حَآجَّكَ فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَتَ اللّهِ عَلَى الْكَاذِبِینَ» ای پیامبر! حال پس از این‌كه مسئله روشن شد، اگر باز با تو محاجّه می‌كنند بگو ما فرزندانمان را و شما نیز فرزندانتان را بخوانید و ما نمان را و شما نیز نتان را و ما جان‌هایمان را و شما نیز جان‌هایتان را بخوانید و سپس لعنت خدا را برای دروغگویان قرار دهیم.
چون روز مباهله فرا رسید اسقف نجران كه چگونگی هیئت مباهله‌كننده را دید گفت: من مردی را می‌بینم كه نسبت به مباهله با كمال جرئت اقدام می‌كند و می‌ترسم راستگو باشد و ریشة نصرانیت را بر اندازد و لذا پیشنهاد مصالحه دادند و پیامبرصلواة‌الله‌علیه‌وآله» با آنها مصالحه كردند و آنها حاضر به پرداخت جزیه شدند.
ولایت در مباهله
علامه مجلسی احادیث دلالت کننده بر اینکه آیه در شان آل عباست را متواتر دانسته است. قاضی نور الله شوشتری اینکه ابناءنا در آیه فوق اشاره به حسن و حسین و نساءنا اشاره به فاطمه(س) و انفسنا اشاره به امام علی(ع) است را مورد اجماع مفسرین دانسته است و در کتاب احقاق الحق حدود شصت منبع از منابع اهل سنت ذکر شده‌‌اند که تصریح نموده‌‌اند آیه مباهله درباره این افراد نازل شده است
از میان روایات شیعه در مورد مباهله به یک روایت اکتفا می‌کنیم: در روایتى آمده است که روزی مأمون به امام رضا(ع) گفت: بزرگ‌ترین فضیلت امام علی(ع) را که قرآن بر آن دلالت دارد به من بگو. امام رضا (ع) فرمود: فضیلت او در مباهله. سپس آیه مباهله را قرائت کرد و فرمود:
رسول خدا(ص)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را دعوت کرد که پسرانش بودند، و حضرت فاطمه(س) را دعوت کرد که در اینجا مصداق کلمه ن است و امام علی(ع) را دعوت نمود که به حکم خداوند عزّ و جلّ، نفس [= جان] پیامبر(ص) است. هیچ آفریده‌ای برتر از پیامبر(ص) نیست؛ پس به حکم خداوند، بایستی کسی برتر از نَفْس[جان] پیامبر(ص) نباشد.
سخن امام(ع) که به اینجا رسید، مأمون گفت: خداوند فرزندان» را به لفظ جمع آورده است در حالی که پیامبر(ص) فقط دو پسرش را آورده است، و ن نیز به لفظ جمع آمده است در حالی که پیامبر(ص) فقط دخترش را آورده است، پس چرا نگوییم که دعوت از نفس [جان] نیز در حقیقت، مرادش خود پیامبر(ص) باشد، و در این صورت، فضیلتی را که برای امیرالمؤمنین(ع) بیان کردی، ساقط میشود؟ امام رضا(ع) در پاسخ فرمود:
آنچه گفتی درست نیست، زیرا دعوت کننده، کسی غیر از خودش را دعوت می‌کند، هم چنان که آمِر، به غیر خودش دستور می‌دهد، و درست نیست که کسی خودش را حقیقتاً دعوت کند، هم چنان که کسی حقیقتاً نمی‌تواند به خودش دستور دهد. رسول خدا(ص) مردی را در مباهله غیر از امیرالمؤمنین(ع) دعوت نکرد، پس ثابت میشود که وی، نفسی است که مقصود خداوند در کتابش است و حکم آن را در قرآن قرار داده است.
پس مأمون گفت: با آمدن پاسخ، سؤال، برکنده شد.
اهمیت بیان و ابلاغ حقیقت در جریان مباهله
روز مباهله، روزی است که پیامبر مکرم اسلام، عزیزترین عناصر انسانی خود را به صحنه میآورد. نکته‌ی مهم در باب مباهله این است: و انفسنا و انفسکم» در آن هست؛ و نساءنا و نساءکم» در آن هست؛ عزیزترین انسان‌ها را پیغمبر اکرم انتخاب می‌کند و به صحنه میآورد برای محاجه‌ای که در آن باید مایز بین حق و باطل و شاخص روشنگر در معرض دید همه قرار بگیرد. هیچ سابقه نداشته است که در راه تبلیغ دین و بیان حقیقت، پیغمبر دست عزیزان خود، فرزندان خود و دختر خود و امیرالمؤمنین را - که برادر و جانشین خود هست - بگیرد و بیاورد وسط میدان؛ استثنائی بودن روز مباهله به این شکل است. یعنی نشان دهنده‌ی این است که بیان حقیقت، ابلاغ حقیقت، چقدر مهم است؛ میآورد به میدان با این داعیه که میگوید بیائیم مباهله کنیم؛ هر کدام بر حق بودیم، بماند، هر کدام بر خلاف حق بودیم، ریشه‌کن بشود با عذاب الهی.
عاشورا؛ جلوه مباهله عملی
همین قضیه در محرّم اتفاق افتاده است به شکل عملی؛ یعنی امام حسین (علیه الصّلاة و السّلام) هم برای بیان حقیقت، روشنگری در طول تاریخ، عزیزترین عزیزان خود را برمیدارد میآورد وسط میدان. امام حسین (علیه‌السّلام) که می‌دانست حادثه چه جور تمام خواهد شد؛ زینب را آورد، همسران خود را آورد، فرزندان خود را آورد، برادران عزیز خود را آورد. اینجا هم مسئله، مسئله‌ی تبلیغ دین است؛ تبلیغ به معنای حقیقی کلمه؛ رساندن پیام، روشن کردن فضا؛ ابعاد مسئله‌ی تبلیغ را این جوری میشود فهمید که چقدر مهم است. در آن خطبه من رأی سلطانا جائرا مستحلّا لحرم اللَّه ناکثا لعهداللَّه . و لم‌یغیّر علیه بفعل و لا قول کان حقّا علی اللَّه ان یدخله مدخله» یعنی وقتی او دارد فضا را به این شکل آلوده می‌کند، خراب می‌کند، باید یا با فعل یا با قول آمد روشنگری کرد. و امام حسین (علیه‌السّلام) این کار را انجام می‌دهد، آن هم با این هزینه‌ی سنگین؛ عیالات خود، همسران خود، عزیزان خود، فرزندان امیرالمؤمنین، زینب کبری، اینها را برمیدارد می‌آید وسط میدان. 22/9/1388
مباهله؛ نیاز امروز ما
این (مباهله)، آن چیزی است که ما همیشه به آن احتیاج داریم. امروز هم ما احتیاج داریم به همین اقتدار ایمانی و همین تکیه‌ی بر حقّانیّت خودمان؛ چون در راه حق داریم حرکت می‌کنیم، به این باید در مقابل دشمنی دشمنان و دشمنی استکبار تکیه کنیم و الحمدلله تکیه هم می‌کنیم؛ از این جهت، ملّت ایران، افکار عمومی، سرجمع گرایش‌های مردمی کشور ما همین است که چون حقند، چون در راه درست دارند حرکت می‌کنند، یک اطمینان عمومی‌ای بحمدالله وجود دارد. سوره‌ی هل‌اَتی هم مظهر برکت یک کار مخلصانه است؛ یک ایثار مخلصانه که خدای متعال به‌خاطر این ایثاری که اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) انجام دادند، یک سوره نازل کرد در حقّ اینها - سوره‌ی هل‌اَتی- که این هم ضمن اینکه حالا یک حادثه‌ی تاریخی بسیار مهم و عزیز و افتخارآفرین است، درس است؛ ایثار در نظر پروردگار وقتی با اخلاص همراه باشد پاداش دنیوی و اخروی دارد. 15/6/1397
پیروزی ملت در مباهله ی امروز
همان‌طور که در مباهله همه‌ی ایمان در مقابل کفر قرار گرفت، امروز، همه‌ی ایمان در نظام جمهوری اسلامی در مقابل کفر قرار گرفته است؛ و همان‌طور که معنویّت و صفا و اقتدار معنوی پیغمبر اکرم و خانواده‌اش توانست دشمن را از میدان خارج کند، به فضل الهی و به حول‌وقوّه‌ی الهی ملّت ایران با اقتدار خود و با معنویّت خود دشمن را از میدان خارج خواهد کرد.[ایجنا]
ریشه تاریخی اربعین/حضور جابر در کربلا/بازگشت اسیران/الحاق سرمطهر به بدن/راهپیمایی وانتفاضه اربعین
مباهله , ,امام ,ع ,پس ,هم ,است که ,خود را ,در مباهله ,پیامبر ص ,در آن ,مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ
درباره این سایت