سابقه نام‌گذاری یک روز در سال با نام وقف به سال‌های اولیه انقلاب برمی‌گردد که نمایندگان امام راحل (ره) در سازمان اوقاف و امور خیریه دهه آخر صفر را به نام دهه وقف نامیدند. این تسمیه بدان جهت بود که بیشترین درآمد موقوفات در ایران طبق نیات واقفین باید صرف عزاداری سیدالشهداء(علیه السلام) شود. بعدها روز بیست‌وهشتم صفر، روز رحلت پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله- که خود بنیان‌گذار وقف هستند- روز متعین برای گرامی‌داشت سنت وقف انتخاب شد ولی با توجه به عظمت روز بیست‌وهشتم صفر که روز مصیبت و عزاداری حضرت خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله است، یک روز قبل از آن، یعنی ۲۷ صفر به نام روز وقف نامیده شد و از سال ۱۳۷۶ روز ۲۷ صفر با عنوان "روز وقف" به تقویم رسمی‌کشور وارد شد.
پیشینه سنت وقـف در اسلام
پیامبر اعظم(صلی الله علیه و آله) خود بنیان‌گذار وقف هستند و در تاریخ اسلام به عنوان اولین واقف به شمار می‌آیند. در تاریخ می‌خوانیم مُخَیْرِیق»، که از یهودیان بنی نضیر مدینه و از عالمان و ثروتمندان آن‌ها بود، به هنگام جنگ اُحد، اقوام و عشیره خویش را جمع کرد و به آنان گفت:ای یهودیان! شما می‌دانید که "محمد" همان پیامبری است که ما و پدرانمان در انتظار ظهورش به سر می‌بردیم و اکنون نصرت و یاری او برهمه واجب است. پس به پا خیزید و از وی در مقابل دشمنانش دفاع کنید. گفتند: امروز یوم السبت(شنبه) است و در این روز جنگ جایز نیست. مخیریق در پاسخ آنان گفت: وای بر شما! دیگر سبتی نیست و دین یهود با آمدن پیامبر اسلام منسوخ گردید. او وقتی دید دعوت و موعظه‌اش در هم‌کیشانش مؤثر واقع نمی‌شود، خود آماده جنگ با مشرکان مکه شد و به هنگام حرکت به اُحد وصیت کرد که: اِن اُصِبتُ فما لی لمحمّد یصنع فیه ما شاء»- اگر من در این جنگ کشته شدم همه ثروتم از آنِ محمد است و هرگونه صلاح بداند تصرّف خواهد کرد-. او سرانجام در جنگ اُحد به شهادت رسید و پیامبر(صلی الله علیه وآله) پس از شهادتش فرمود: مُخَیْرِیق خَیرُ یَهُود».(صفوة الصحیح من سیرة النبى الأعظم(سید جعفر مرتضى عاملی)/ ج1/ ص226) در روایات اهل سنت است که همان‌طورکه جناب سلمان، الگو، پیش‌ران و مُحرّک فارس برای اسلام بوده است، مخیریق نیز برای یهود چنین بود(و قال رسول الله صلی الله علیه و آله: مخیریق سائق یهود و سلمان سائق فارس و بلال سائق الحبشة»(تفسیر الشعراوی/ ج5/ ص2634)) آنچه از این شهید بزرگوار به تصرف پیامبر صلی الله علیه و آله درآمد هفت باغ بود که به حوائط سبعة» مشهور است و حضرت آن‌ها را به تولیت حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها درآوردند. راوی می‌گوید: از محضر امام رضا علیه السلام درباره حوائط سبعه سؤال كردم كه آیا آن‌ها ارث رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله براى فاطمه علیها السّلام بوده است؟ فرمودند: آن‌ها وقف بودند و رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله از محل در آمد آن‌ها مخارج مهمان‌هاى خود را تأمین مى‌كرد و هنگامى كه رحلت نمود، عبّاس عموى پیامبر در بارۀ آن‌ها با حضرت فاطمه سلام الله علیها به خصومت پرداخت و حضرت على علیه السّلام و سایرین شهادت دادند كه آن‌ها وقف حضرت فاطمه علیها السّلام بوده است»(. سَأَلْتُهُ عَنِ اَلْحِیطَانِ اَلسَّبْعَةِ اَلَّتِی كَانَتْ مِیرَاثَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ لِفَاطِمَةَ عَلَیْهَا السَّلاَمُ فَقَالَ إِنَّمَا كَانَتْ وَقْفاً فَكَانَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَأْخُذُ إِلَیْهِ مِنْهَا مَا یُنْفِقُ عَلَى أَضْیَافِهِ وَ اَلتَّابِعَةُ تَلْزَمُهُ فِیهَا فَلَمَّا قُبِضَ جَاءَ اَلْعَبَّاسُ یُخَاصِمُ فَاطِمَةَ فِیهَا فَشَهِدَ عَلِیٌّ وَ غَیْرُهُ أَنَّهَا وَقْفٌ عَلَى فَاطِمَةَ عَلَیْهَا السَّلاَمُ.(الكافی/ ج7/ ص47)). سنت وقف از سیره مستمره ائمه اطهار علیهم السلام و به تبع ایشان علماء اسلام ناب بوده است. در روایت است که پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: إِذَا مَاتَ اِبْنُ آدَمَ اِنْقَطَعَ عَمَلُهُ إِلاَّ عَنْ ثَلاَثٍ وَلَدٍ صَالِحٍ یَدْعُو لَهُ وَ عِلْمٍ یُنْتَفَعُ بِهِ بَعْدَهُ وَ صَدَقَةٍ جَارِیَةٍ»(جامع الأخبار/ ج1/ ص۱۰۵)- وقتی انسان از دنیا می‌رود، پرونده اعمال وی نیز بسته میشود، مگر در سه مورد، فرزند صالحی که برایش دعا کند، علم سودمند و صدقه جاریه-.
برکات وقف
فرهنگ وقف می‌تواند اثر بسزایی در تعالی اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و. جامعه اسلامی داشته باشد و بسیاری از مشکلات را حلّ و فصل نماید. وقف، آثار و برکات فردی و اجتماعی زیادی دارد. در عرصه فردی، علاوه بر اینکه تجلی‌بخش اثر معنوی، تربیتی و تزکیه نفس است، دو برکت عظیم دارد: یکی نشان‌دهنده فضیلت والای احساس مسئولیت نسبت به دیگران و تقویت‌کننده روح برادری و مواسات و دیگری مؤثر در تحقق عدالت اجتماعی اسلامی.
الف) تحقق بخش تعهد اجتماعی اسلامی
بخش مهمی از تکالیف و مسئولیت‌های اسلامی ما معطوف به تکالیف اجتماعی است. تکالیف اجتماعی، وظایفی است که هر فرد باید برای تحقق ارزش‌های الهی در جامعه انجام دهد. اینکه پیغمبر اكرم صلی الله علیه و آله فرمودند: كُلُّكُمْ راعٍ وَ كُلُّكُمْ مَسْئولٌ عَنْ رَعِیَّتِهِ»(كشف المحجة، ص88)، همچنین فرمودند: مَنْ أَصْبَحَ وَ لایهْتَمْ بِامُورِ الْمُسْلِمِینَ فَلَیسَ مِنْهُمْ.»(وسائل الشیعه، ج11، ص559) -کسی که به امور مسلمین اهتمام ندارد، مسلمان نیست-. در فرهنگ اسلام ناب تمام مسلمانان به منزله حافظ و نگهبان و شبان دیگران هستند و همه ما نسبت به همه خودمان مسئولیم. این بیان ایجاد نوعى تعهد و مسؤولیت مشترك میان مسلمانان براى حفظ و نگهدارى جامعه اسلامى بر مبناى تعلیمات اسلامى است.
اساساً زندگى دنیا، اجتماعى است و در زندگى اجتماعى همبستگى و وحدت حكم‌فرماست، كارهاى خوب نیكوكاران در سعادت دیگران مؤثر است و كارهاى بد بدكاران نیز در جامعه اثر مى‌گذارد و به همین دلیل است كه مسئولیت‌هاى مشترك نیز وجود دارد. رسول اكرم صلّى اللّه علیه و آله و سلّم این حقیقت را ضمن این مثال بیان كرده‌اند كه گروهى سوار كشتى بودند و كشتى در دریا حركت مى‌كرد؛ یكى از مسافران، در جایى كه نشسته بود مشغول سوراخ كردن كشتى شد، دیگران به عذر این‌كه جایگاه شخص خودش را سوراخ مى‌كند متعرّض او نشدند و كشتى غرق شد؛ ولى اگر دستش را گرفته و مانع كارش مى‌شدند هم خود جان به سلامت مى‌بردند و هم او را نجات مى‌دادند. مَثَل جامعه، مَثَل كشتى است. اگر در یك كشتى آب وارد بشود، ولو از جایگاه یك فرد وارد بشود، تنها آن فرد را غرق نمى‌كند بلكه همه مسافرین را یكجا غرق مى‌كند.
در جامعه كه گروهى زندگى مشترك دارند و در آن، هم بدكار هست و هم نیكوكار، گاهى بدكاران از ثمره كار نیكوكاران منتفع مى‌گردند و گاهى مردم بی گناه از صدمه گناهكاران آسیب مى‌بینند.(نک: مجموعه‌آثارشهیدمطهرى، ج1، ص221؛ ج16، ص202؛ ج17، ص282)
واقف تنها انسان بخشنده و اهل مواسات و ایثار نیست، بلکه کسی است که نقش و مسئولیت خود را روی زمین درک کرده و این از آثار عمیق ایمان الهی اوست. او انسانی خودآگاه و مسئول است که رسالت سنگین خلافت خدا بر روی زمین را بر دوش خویش، احساس می کند. افرادی که با جهان بینی مادی زندگی می کنند، هیچ‌گاه نمی توانند ارزش وقف و فلسفه آن را درک کنند. احساس مسئولیت(تعهد اجتماعی) به عنوان یکی از ابزارهای تربیتی در عمل به فرهنگ وقف متبلور است و علاوه بر اینکه نشان از اوج مسئولیت‌پذیری نسبت به دیگران است، زمینه مسئولیت‌پذیر شدن دیگر افراد جامعه را نیز فراهم می کند.
ب) تحقق‌بخش عدالت اجتماعی اسلامی
برکت عظیم دیگری که در سنت و فرهنگ متعالی وقف نهفته است، تحقق عدالت اجتماعی، رفع فقر و از بین بردن فاصله طبقاتی است. وقف با دو کارکرد عمده: (1) توزیع و تعمیم ثروت در جامعه، و (2) جلوگیری از تمرکز ثروت در دست گروهی معدود، ابزاری مناسب در راه تحقق عدالت اجتماعی، به شمار می رود. در وقف وقتی ثروتمندان برخی اموال خود را وقف کنند و منافع آن میان فقیران و مستمندان توزیع شود، ثروت‌ها به همه افراد می‌رسد و فاصله طبقاتی تقلیل می‌یابد. وقف یکی از راه های کنترل تراکم ثروت به شمار می آید. انباشته شدن ثروت در دست فرد، قشر یا طبقه‌ای خاص، یکی از محوری‌ترین عوامل به زوال و انحطاط جوامع است؛ زیرا این کار مانع توزیع عادلانه سرمایه و امکانات مادی میان طبقات مختلف جامعه میشود. وقف، به عنوان پدیده‌ای در برابر تراکم ثروت، سرمایه‌ها را از طبقه ثروتمند جامعه به طبقه فقیر منتقل و نیازمندان را از امکانات رفاهی بهره‌مند می‌سازد. بر این اساس وقف، زمینه تحقق عدالت اجتماعی را فراهم می سازد و روابط انسانی بر مبنای ارزش های انسانی، میان طبقات گوناگون جامعه گسترش می‌یابد. گسترش فرهنگ وقف، بستری مناسب برای رشد ارزش‌های معنوی و الهی، در شکل توزیع عادلانه ثروت، به شمار می آید.[ایجنا]
ریشه تاریخی اربعین/حضور جابر در کربلا/بازگشت اسیران/الحاق سرمطهر به بدن/راهپیمایی وانتفاضه اربعین
وقف ,علیه ,روز ,الله ,آله ,اجتماعی ,علیه و ,و آله ,صلی الله ,الله علیه ,است و ,عدالت اجتماعی اسلامی ,تعهد اجتماعی اسلامی ,تحقق عدالت اجتماعی، ,تحقق‌بخش عدالت اجتماعی
درباره این سایت