اشاره: امام ای در بیانی شاخص می‌فرمایند: هدایت فكری و معنوی»، هدایت ی» و خدمات اجتماعی و غم‌خواری و خدمت‌رسانی به مردم» سه كار عمده‌ای است كه بر عهده ون است» (25/02/1395). تفاوت اصلی ت شیعی و غیر شیعی (ت اهل سنت و مسیحی و. ) در جامعه‌گُزینی و پذیرش مسؤولیت‌های اجتماعی به‌جای جامعه‌گُریزی و رویكردهای سكولار و تمركز بر سه مسؤولیت دین‌دانی»، دین‌داری» و دین‌بانی» است.
امام خمینی(ره) نیز در متن فاخر پیام منشور ت و در تبیین شاخص‌های ت اصیل و رمز و راز نقش‌آفرینی آن‌ها در طول تاریخ این جمله فوق‌العاده مهم را مرقوم كرده‌اند: خصوصیات بزرگی چون قناعت» و شجاعت» و صبر» و زهد» و طلب علم» و عدم وابستگی به قدرت‌ها» و -مهم‌تر از همه- احساس مسؤولیت در برابر توده‌ها»، ت را زنده» و پایدار» و محبوب» ساخته است.» (صحیفه‌امام/ ج21/ص277)
در شماره قبل هفته‌نامه تبیین و در نوشتار نهادینگی عنصر مبارزه و شهادت در ت شیعی» به موضوع جایگاه و نقش ت در بُعد اجتماعی اشاره شد. در ادامه و به مناسبت شیوع ویروس منحوس كرونا، به نوع مواجهه علما با بلایای فراگیر می‌پردازیم. چراكه از رسالت‌های ذاتی ت، اقدام و پیگیری كارهای عام‌المنفعه و تلاش برای رفع نیازمندی‌های مردم و كاستن از آلام نیازمندان و رنج دیدگان است، این نیاز در هنگام نزول بلایای طبیعی و مصیبت‌های عمومی مانند بیماری‌های فراگیر بیشتر احساس میشود و در طول تاریخ مردم همیشه برای دست یافتن به آرامش و توان مبارزه با مشكلات به راهكارهایی كه از انجام علما و بزرگان دین ارائه می‌شد، توجه و اهتمام داشته‌اند.
الگوی مواجهه علما با بلایا و بیماری‌های فراگیر
1. تبیین علمی و معرفتی بلایا
پرداختن به مسائلی علمی و تألیف و تدوین كتب در این زمینه برای روشنگری و رفع تناقضات و زدودن شبهات موجود، مراجعه به پزشك، تسلیم بیماری نشدن، بحث قضا و قدر، قرنطینه و فرار از بیماری و. اقدام دیگری از جانب علما و ت در این خصوص بوده است.
سید نعمت‌الله جزایری كتابی با عنوان مُسكن الشُجُون فی حكم الفرار من الطاعون» نوشته كه در آن به شرح بیماری طاعون و شیوع آن در بغداد، جزایر و هویزه پرداخته است. این واقعه در سال 1102 ه. ق در شام، آسیای صغیر و عراق و بخش‌های جنوب شرقی ایران رخ داد، (دانش‌نامه جهان اسلام، ج 1، ص 4648) كه عده زیادی را به كام مرگ كشاند. وی در این كتاب علل وقوع و راه‌های پیشگیری از این بیماری را از منظر دینی و با نگاه ویژه و ادیبانه خود بررسی كرده كه شایان تأمل است. (lib.eshia.ir) هم‌چنین درباره وظایف حُكّام و علما در قبال نزول این بلا نیز سخن گفته و راهكارهای مادی و معنوی را بیان كرده است. وی می‌گوید: این وظیفه علماست تا با ظهور اولین علائم بیماری وبا و طاعون، مردم را هشیار سازند.
بسیاری از دانشمندان شیعه در دو سه قرن گذشته، كتاب‌های فراوانی مرتبط با بلایا و بیماری‌های فراگیر و نحوه مواجهه با آن نوشته‌اند ازجمله: كتاب الرساله الطاعونیه، تألیف سید محمدمهدی بحرالعلوم (م 1212)، (الذریعه، ج11، ص208) كتاب تسلیه الملهوفین و تسكین المغمومین، تألیف سید ابوالقاسم زنجانی (م 1292)، (همان، ج4، ص179) كتاب ادعیه الوباء و الطاعون، تألیف شیخ محمد شریعتمدار (م 13) (همان، ج1، ص401)
یا كتب متعددی كه درزمینه رعایت بهداشت و حفظ سلامتی توسط عالمان شیعه نگاشته شده است كه به فهرست آن‌ها با عنوان حفظالصحه در الذریعه می‌توان مراجعه كرد. (همان، ج7، ص27)
2. ارائه خدمات اجتماعی به مردم و رسیدگی به نیازمندان
اقدام دیگر علما خدمات اجتماعی به مردم و تلاش برای رسیدگی به نیازمندان در شرایط سخت بود، خدمات علما از گذشته تاكنون درزمینه اجتماعی و آبادانی‌های عام‌المنفعه مانند تأسیس مدرسه، مسجد، بیمارستان، پل و. تا حضور میدانی در كارزار مصائب و گرفتاری‌های مردم كم نبوده است، به‌عنوان نمونه: اقدامات مرحوم آیت‌الله سید رضا فیروزآبادی در اواخر قرن سیزدهم كه خشك‌سالی شدید، قحطی را به‌دنبال داشت، ایشان در بحبوحه قحطی از فیروزآباد مقدار زیادی گندم آرد كرد و به تهران آورد و به یك دكان نان تافتون‌پزی داد. روزی ده من بادام را در یك آجیل‌فروشی بو می‌دادند. نان و بادام را همراه پسر بزرگشان حاج سید محمد و یكی از اقوامش به نام دایی‌حسین به مدرسه آقا محمود واقع در كوچه حاجی‌ها و مدرسه سپه‌سالار كوچك می‌بردند، در آن‌جا عده‌ای از فقرا را اسكان داده بودند به هركدام یك قرص نان و مقداری مغز بادام می‌دادند. او تا پایان قحطی این كار را ادامه داد. ایشان هم‌چنین یك بیمارستان با پیشنهاد شهید مدرس و همكاری برخی دیگر در تهران ساختند كه به بیمارستان فیروزآبادی نام‌گذاری شد. (dte.bz/jm1be)
در زله شهریور 1357 طبس كه بیش از 20 هزار تلفات داشت، علما و ت در امدادرسانی به مردم نقش مؤثری داشتند، مراجع وقت برای رسیدگی به مردم و آسیب‌دیدگان گروه‌های امدادی اعزام كردند. ( farsi.khamenei.ir) مقام معظم رهبری آیت‌الله ای در زله طبس برای كمك‌رسانی به زله‌زدگان نقش پررنگی داشتند، حجت‌الاسلام شیخ حسین عمادی در بخشی از كتاب خاطرات خود كه توسط مركز اسناد انقلاب اسلامی منتشرشده است، در شرح این حادثه می‌گوید: وقتی زله طبس پیش آمد، حضرت آیت‌الله ای و جمعی از دوستان و غیر برای كمك به مردم آن سامان شتافتند. ازجمله بنده هم رفتم و در آن‌جا به‌صورت یك تشكیلات - كه رهبری آن‌را هم آیت‌الله ای بر عهده داشتند- خدمت كردیم و مردم را از زیر آوار بیرون‌آوردیم. آنان كه كشته‌شده بودند، دفن می‌كردیم و مجروحان را جهت معالجه اعزام می‌نمودیم. در این جمع مرحوم شهیدهاشمی‌نژاد و واعظ طبسی و جمعی از دوستان مبارز، شركت و به‌حق خدمات شایانی كردند.» (خاطرات حجةالاسلام شیخ حسین عمادی، ص 89 -88)
هم‌چنین در جریان سیل ویرانگر سال 1357 در سیستان و بلوچستان، نقش آیت‌الله ای كه در آن زمان در سیستان در تبعید به‌سر می‌بردند، در خدمت‌رسانی به سیل‌زدگان، خاطره ماندگاری در اذهان مردم منطقه به یادگار گذاشت. (حجج‌اسلام فخرالدین رحیمی و نورالدین رحیمی به روایت اسناد ساواك، ص 30 -25)
پس‌از انقلاب اسلامی نقش حوزه علمیه و ت در همه رده‌ها، در همه گرفتاری‌ها و بلایای طبیعی و غیرطبیعی بسیار پررنگ بوده است، از جنگ تحمیلی و دفاع از میهن در سال‌های اولیه انقلاب كه ت بیشترین درصد شهدا را نسبت به سایر اصناف تقدیم كرد تا حضور جهادی در حوادث مختلف مثل زله‌ها، سیل در سال‌های اخیر و سایر قضایا كه داوطلبانه به یاری مردم و گرفتاران شتافته‌اند. در زله‌های بزرگ منجیل و رودبار و زله بم و اخیراً كرمانشاه نیز شاهد عنایات علما و مراجع و امدادرسانی جهادی ت و طلاب در كنار سایر اقشار بودیم.
اكنون نیز كه ویروس كرونا در جامعه منتشرشده و افرادی زیاد مبتلابه بیماری شده‌اند، علما و مراجع عظام علاوه بر تأكید نسبت به رعایت توصیه‌های بهداشتی و تبعیت از سخنان پزشكان حاذق و متعهد، مردم را به دعا و استغفار در درگاه پروردگار متعال و توسل به اهل‌بیت (علیهم‌السلام)، تشویق كرده و هركدام صرف مقداری از خمس را برای كمك به روند مبارزه با بیماری فراگیر كروناویروس و بهبود بیماران اجازه دادند. بسیاری از طلاب و ون به‌صورت جهادی با رسیدگی به نیازمندان و ضدعفونی كردن شهرها، یا با حضور در بیمارستان‌ها و پرستاری و خدمت‌رسانی به بیماران و هم‌چنین دفن اموات كرونایی و. نقش مهمی را ایفا می‌كنند.
3. فرهنگ‌سازی دعا و توسل
مرجعیت و ت اصیل و متعهد شیعه، همواره سعی در ایجاد آرامش در جامعه و بالا بردن سطح امید و توكل مردم دارند تا توان عمومی مقابله اجتماعی با بلایا و مشكلات ارتقاء یابد. توصیه به دعا و توسل به اهل‌بیت در همین راست قابل‌تعریف است. دعا در بهبود بیمار نقش تعیین‌كننده‌ای دارد و بسیاری از مردم اثرات شگفت‌آور دعا را در شفای بیماری‌های غیرقابل معالجه با چشم خویش دیده و آن‌را تجربه نموده‌اند. البته روشن است كه این سخن به‌معنای نادیده گرفتن طبابت و دارودرمانی و جایگزینی دعا نیست. بزرگان دین برای دفع بلا و بیماری‌های مسری، مردم را به خواندن زیارت عاشورا، توسل به اهل‌بیت (علیه‌السلام) توصیه می‌كردند، مانند جریان معروف و منقول از شیخ عبدالكریم حائری از استاد خود مرحوم آیت‌الله فشاركی، درباره جریان شیوع وبا در سامرا و توصیه ایشان مبنی بر دعا و خواندن زیارت عاشورا كه منجر به رفع این بلا شد. (مجله موعود، شماره 161، بر آستان اجابت، ص481) یا داستان مرحوم آیت‌الله حجت كوه كمره‌ای در مقابله با بلیه خشك‌سالی و قحطی شدید در قم كه چهل تن از طلاب مهذب را برای توسل به مسجد جمكران اعزام كردند. (همان)
در تمام دوره‌های تاریخی علما و ت همواره در كنار مردم بوده و در حوادث و بلایای بزرگ و كوچك، به مردم، نیازمندان و آسیب دیدگان خدمت‌رسانی كرده‌اند، در عین تشویق مردم به دعا و استغفار هرگز مردم را از انجام دستورات پزشكی و رعایت توصیه‌های بهداشتی نهی نكرده و حفظ جان و سلامت را از مهم‌ترین وظائف شخصی و اجتماعی می‌دانستند.#
سایر منابع:
مركز ملی پاسخگویی به سوالات دینی، شناسه مطلب: www.pasokhgoo.ir)
عالمان شیعه و صیانت از سرمایه ملی، تألیف مهدی ابوطالبی[ایجنا]
ریشه تاریخی اربعین/حضور جابر در کربلا/بازگشت اسیران/الحاق سرمطهر به بدن/راهپیمایی وانتفاضه اربعین
كه ,مردم ,ت ,علما ,دعا ,اجتماعی ,علما و ,و در ,مردم را ,به مردم ,و ت ,رعایت توصیه‌های بهداشتی ,پیام منشور ت
درباره این سایت